Het is een zaterdag in oktober en ik maak me klaar voor het concert dat ik vanavond met mijn koor zal gaan uitvoeren. Het wordt vast weer een prachtige avond in Het Concertgebouw in Amsterdam. Er is flinke belangstelling voor de mooie Petite Messe Solennelle van Rossini die we gaan zingen. De dirigent en het koor hebben vertrouwen in de uitvoering; er is goed gerepeteerd en de generale repetitie verliep naar wens.
En toch loop ik de hele dag een beetje te drentelen en spelen er allerlei vragen door mijn hoofd: zou het goed gaan? Hoe laat neem ik mijn medicijnen? Hoe doe ik het met het eten?
Tot nu toe zijn er geen problemen geweest tijdens de concerten; ik kon heerlijk meezingen zonder dat er sprake was van een tremor of van dystonie. Tegenwoordig zit ik bij het ‘hekje’ om de stabiliteit in het staan te garanderen. Zo moet het weer lukken.
Het is tijd, de zaal is in gereedheid gebracht, we hebben ingezongen. We nemen onze plaatsen in op het podium…
De vanzelfsprekendheid is weg
Al zo’n dertig jaar zing ik met veel plezier in een koor. Van licht klassiek is het langzaam gegroeid naar de grote werken, missen, oratoria. Ruim tien jaar daarvan zing ik nu bij Het Amsterdams Gemengd Koor en vinden de concerten voornamelijk plaats in de grote zaal van het Concertgebouw. Het is hard werken want kwaliteit staat hoog in het vaandel, maar gelukkig is er ook veel gezelligheid. Zingen verbindt mensen met elkaar.
Maar de vanzelfsprekendheid en het min of meer ontspannen (het blijft natuurlijk altijd een beetje spannend) uitzien naar een concert is verdwenen nadat bij mij vier jaar geleden Parkinson werd geconstateerd. Het is allemaal op een andere manier spannender geworden. Het is bekend dat de ziekte invloed heeft op de mate waarin stress wordt ervaren, naast dat er problemen ontstaan met, onder andere, het bewegingsapparaat. Ook ik heb dit ondervonden.
Maar wat ben ik blij te constateren dat zingen mij rust brengt en energie geeft. Er is even geen of minder sprake van ongemak, pijn of stress. Zingen lijkt voor mij een heel effectief medicijn te zijn, het brengt ontspanning en daardoor wordt dopamine aangemaakt omdat ik me inspan voor iets wat ik heel fijn vind en waarvan de hersenen vinden dat het beloond mag worden. Zoals ook sporten zo goed is voor de aanmaak van dopamine.
Muziek als therapie
In de oudheid was Pythagoras van mening dat muziek therapeutisch kon zijn. En Plato vond muziek een geschenk van de goden, een geschenk waardoor innerlijke harmonie ontstaat.
De ziekte van Parkinson kenmerkt zich door allerlei lichamelijke problemen, zoals trillen en moeilijker lopen of moeilijker praten. De bewegingen worden trager en verstijven. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan dopamine in de hersenen.
Muziek draagt bij aan het verminderen van de symptomen die met deze ziekte gepaard gaan Behalve dat de puls en het ritme belangrijk zijn, heeft muziek een belangrijke neurologische eigenschap: het activeert gelijktijdig veel verschillende delen van ons brein.
Enkele voorbeelden:
Motoriek
Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat muziek een positief effect heeft op de motoriek van mensen met de ziekte van Parkinson, het hele bewegingspatroon verandert. Er zijn verschillende voorbeelden van patiënten die op de beat van muziek beter gingen lopen of konden dansen. Dansen is ook één van de activiteiten die wordt aangeraden. In zijn boek ‘Musicofilia’ beschrijft Oliver Sacks de effecten van ritme en beat op het bewegen van Parkinson patiënten.
Spraak
Ook de spraak heeft baat bij muziek, met name zingen kan helpen de spraakproblemen te verminderen. Neurowetenschapper Robert Harris laat in zijn onderzoek zien hoe parkinsonpatiënten beter gingen spreken via het gebruik van zangvormen als rap. Ook het improviseren bij het maken van klassieke muziek zou kunnen bijdragen aan deze verbeteringen. Volgens hem is hierbij de theorie dat muziek de aangetaste hersengebieden omzeilt.
Cognitief
Ook op cognitief gebied draagt muziek bij aan het verminderen van de symptomen. Muziek brengt emotie mee en helpt bij het verwerken van problemen. Neurologische muziektherapie helpt bij acceptatie van geestelijke symptomen als angst, verlatenheid, boosheid of verlies van zelfvertrouwen of verlies van identiteit. Er ontstaat meer acceptatie.
Zingen als medicijn
Zingen is zoals beschreven goed voor de motoriek, maar ook voor een positief gevoel, het stemt vrolijk en de ademhaling gaat dieper waardoor ontspanning optreedt. Samen zingen voegt daar nog iets aan toe volgens professor Scherder. Het geeft een gevoel van saamhorigheid en er komt oxytocine vrij waardoor meer rust wordt ervaren. En er worden gebieden in de hersenen geactiveerd die stress en pijn afremmen. Uit recent onderzoek is tevens gebleken dat ook liedjes schrijven en zingen een positieve invloed heeft op het welbevinden van parkinsonpatiënten en hun partners.
Een heerlijk concert
Bovenstaande effecten heb ik ook nu weer ervaren. Ik heb ontspannen mee kunnen zingen, er was nauwelijks sprake van een tremor en de dystonie bleef uit. Het werd een heerlijke avond, met prachtige zang in een bijzondere combinatie van vier prachtige solisten, twee geweldige pianistes en een harmoniumspeler van topniveau. De dirigent en het koor wisten elkaar te vinden zoals onder andere in de twee grote fuga’s voor het koor. Na het ontroerende ‘Dona nobis pacem’, momenteel zo actueel, klonk als beloning het grote applaus van het enthousiaste publiek.
En Mr. Parkinson? Volgens mij deed hij een rondje over het Museumplein. Laten we hopen dat hij daar voorlopig nog geen genoeg van krijgt.